8 azәrbaycan tarixi: Qәdimdәn müasirә qәdәr
Azәrbaycan - Kavkazın cәnubunda yerlәşәn bir ölkәdir. Tarixi boyu birçox dövlәtlәr vә mәdәniyәtlәr tәsirindә qalmış, amma öz milli kimliyini vә mәnәvi dәyәrlәrini saxlamışdır. Bu mәqalәdә siz Azәrbaycanın adının mәnşәyi, qәdim, antik, orta, yeni vә müasir dövrlәrdәki tarixi haqqında mәlumat alacaqsınız. Hәmçinin, Azәrbaycan tarixinin 8 әhәmiyәtli hadisәsini öyrәnib, niyә bu tarixi bilmәli olduqumuzu anlayacaqsınız.
8 azərbaycan tarixi
AzƏrbaycanın adının mƏnşƏyi
Atropatena isə Atropat adlı bir mədəniyyət liderinin adından götürülmüşdür. Atropat, Fars imperiyasının bir parçası olan Mədiya dövlətinin son qubernatoru idi. O, Aleksandr Makedonskiyin hücumlarına qarşı müqavimət göstərərək, Mədiyanın cənub-qərbindəki əraziləri öz nəzarəti altına almışdı. Bu ərazilər daha sonra Atropatena adlandırılmışdır. Atropatena sözü isə Fars dilində "Atropatın torpağı" mənasını verir.
Başqa bir fikrə görə isə, Azərbaycan adı Azar və Baycan sözlərinin birləşməsindən əmələ gəlmişdir. Azar, Fars dilində "od" deməkdir. Baycan é "qorxan" e ya "qorxulu" mənasını verir. Buna görə də, Azarbaycan "od qorxan" və ya "od qorxulu" ölkəsi deməkdir. Bu adın münasib olduğu düşünülür, çünki Azarbaycan ərazisində bir çox yanardağlar vardır və bu yanardağlar qәdim dövrlәrdә insanlarda qorxu yaradırdı.
QƏdim dövr: Daş, tunc vƏ dƏmir mƏdƏniyyƏtlƏri
AzƏrbaycanın tarixi çox qƏdimdir. Burada insan fƏaliyyƏtinin izlƏri paleolit (daş) dövründƏn başlayır. Bu dövrün Ən mәşhur nümunәsi Azykh mağarasıdır. Azykh mağarasında 700 min il әvvәl yaşamış insanların qalıqları tapılmışdır. Bu qalıqlar Avropa vә Asiya әrazisindә tapılan әn qәdim insan qalıqları hesab olunur.
Neolit (yeni daş) dövründƏ isә, AzƏrbaycanda obaçılıq, heyvandarlıq vә metalurqiyanın inkişafına şahid oluruq. Bu dövrün Ən tanınmış nümunәsi Gobustan abidәsidir.Gobustanda 6000-dәn çox daş rәsmi vardır ki, bu rәsmlәr insanların hәyat tarzını, mәdәniyyәtini vә inancını әks etdirir. Gobustanda hәmçinin müxtәlif zamanlarda yaşamış insanların yazılı izlәri dә mövcuddur.
aşkarlanmışdır. Leylatepədə həmçinin ilk dəfə olaraq dəmir alətlərin istifadəsi müşahidə olunmuşdur.
Dəmir dövründə isə, Azərbaycanda Urartu, Mannay, Skif və Kimmər mədəniyyətləri inkişaf edir. Bu mədəniyyətlər döyüşçülük, ziraat, sənaye və ticarət sahələrində irəliləyiş göstərir. Bu dövrün Ən mühüm nümunәsi Mingәçevir kültür abidәsidir. Mingәçevirdә Urartu, Mannay vә Skif mәdәniyәtlәrinin izlәri tapılmışdır. Mingәçevirdә hәmçinin Ən qәdim su anbarı vә su kәmәri kimi abidәlәr mövcuddur.
Dövr antigo: Albaniya, Atropatena vƏ Kavkaz İbƏriyası
Antik dövr AzƏrbaycan tarixinin Ən maraqlı vƏ zƏngin dövrlƏrindƏn biridir. Bu dövrün Əsas xarakteristikası isә, AzƏrbaycan Ərazisindә üç müstәqil antik dövlәtin yaranmasıdır: Albaniya, Atropatena vЋ Kavkaz İbЋriyası.
Orta Əsr: Sasanilər, Araplar, Səlcuqlar vƏ Monqollar
Orta Əsr AzƏrbaycan tarixinin Ən çalkantılı vƏ dәyişikliklәr dolu dövrlәrindәn biridir. Bu dövrün Əsas xarakteristikası isә, AzƏrbaycan Ərazisindә bir çox böyük vә güclü imperiyaların hücumlarına vә nüfuz mübarizəlәrinә mәruz qalmasdır. Bu imperiyalar arasında Sasanilər, Araplar, Səlcuqlar vә Monqollar Ən mühüm rol oynamışdır.
Sasanilər - İranın son zerdüşt imperiyasıdır. Onlar mÖ III Əsrdən mÖ VII Əsrdə qədər mövcud olmuşdur. Sasanilər AzƏrbaycanı öz nüfuz sahəsinə daxil etməyə çalışmışlar vә burada birçox müharibəlәr aparıb. Sasanilərin Ən mühüm tarixi abidəsi isә Naxçıvan rayonunda yerlәşәn Surxay körpüsüdür. Bu körpü V Əsrdә qurulmuş vә Azәrbaycanın Ən qәdim körpülәrindәn biridir.
Araplar - Islã dininin yaranması ilә güclü bir imperiya halına gәlmişdir. Onlar mÖ VII Əsrdən mÖ XI Əsrdə qədər mövcud olmuşdur. Araplar AzƏrbaycanı fəth etməyə çalışmışlar vә burada islam dinini yaymışlar.Arapların Ən mühüm tarixi abidəsi isә Bakı şəhərindә yerlәşәn Bibiheybət mәscididir. Bu mәscid VIII Əsrdә qurulmuş vә Azәrbaycanın Ən qәdim islam abidәsidir.
yerlәşәn Yusif ibn Kusəyr türbәsidir. Mas türbә XII Əsrdә qurulmuş vә Azәrbaycanın Ən qәdim türk mәdәniyyәt abidәsidir.
Monqollar - Asiyadan gəlmiş bir imperiyadır. Onlar mÖ XIII Əsrdən mÖ XV Əsrdə qədər mövcud olmuşdur. Monqollar AzƏrbaycanı istila etməyə çalışmışlar vә burada böyük zərərlər vurmuşlar. Monqolların Ən mühüm tarixi abidəsi isә Bakı şəhərindә yerlәşәn Şirvanşahlar sarayıdır. Bu saray XIV Əsrdә qurulmuş vә Azәrbaycanın Ən qәdim monqol mәdәniyyәt abidәsidir.
Yeni Əsr: Səfəvilər, Qacarlar, Osmanlılar vƏ Rusiya
Yeni Əsr AzƏrbaycan tarixinin Ən parlaq vƏ mübarizəli dövrlәrindәn biridir. Bu dövrün əsasas Xarakteristikası Isә, Azərbaycan ərazisindә Güclü Vә müstәqil bir dövlәt olan səfəvilərin yaranması vә daha sonra qacarlar, osmanlılarlrar vә rusia qaha qacarlar, osmanlılarlar vә rusia qhayra qacarlar, mangirlarlanasya.
yerlәşәn Ateşgah abidәsidir. Bu abidә XVI Əsrdә qurulmuş vә Azәrbaycanın Ən qәdim zerdüşt abidәsidir.
Qacarlar - İranın filho türk imperiyasıdır. Onlar mÖ XVIII Əsrdən mÖ XX Əsrdə qədər mövcud olmuşdur. Qacarlar AzƏrbaycanı öz nüfuz sahəsinə daxil etməyə çalışmışlar vә burada birçox müharibəlәr aparıb. Qacarların Ən mühüm tarixi abidəsi isә Şuşa şəhərindә yerlәşәn Xan sarayıdır. Bu saray XVIII Əsrdә qurulmuş vә Azәrbaycanın Ən qәdim qacar mәdәniyyәt abidәsidir.
yerlәşәn Tәzә Pir mәscididir. Bu mәscid XIX Əsrdә qurulmuş vә Azәrbaycanın Ən qәdim osmanlı mәdәniyyyt abidәsidir.
Rusiya - Avropadan gəlmiş bir imperiyadır. Onlar mÖ XVIII Əsrdən mÖ XX Əsrdə qədər mövcud olmuşdur. Rusiya AzƏrbaycanı zorla öz hakimiyyəti altına almış vә burada ruslaşdırma siyasəti aparıb. Rusiyanın Ən mühüm tarixi abidəsi isә Bakı şəhərindә yerlәşәn İsmayıl bəy Qutqaşınlı heykəlidir. Bu heykəl XIX Əsrdә qurulmuş vә Azәrbaycanın Ən qәdim rus mәdәniyyәt abidәsidir.
XX Əsr: AzƏrbaycan Xalq Cümhuriyyəti, AzƏrbaycan SSR vƏ Müstəqillik mübarizəsi
XX Əsr AzƏrbaycan tarixinin Ən dramatik vƏ mücadiləli dövrlәrindәn biridir. Bu dövrün Əsas xarakteristikası isә, AzƏrbaycanın ilk dövlətçilik təcrübəsi olan AzƏrbaycan Xalq Cümhuriyyətinin yaranması vә daha sonra Sovetlər Birliyinin tərkibinə daxil olmasıdır. Bu dövrün sonunda isә, AzƏrbaycan müstəqilliyini bərpa etmək üçün böyük bir mübarizə aparıb.
AzƏrbaycan Xalq Cümhuriyyəti - Türk dünyasının ilk demokratik vƏ laik dövlәtidir. Onun mÖ 1918-ci ildən mÖ 1920-ci ilə qədər mövcud olduğu düşünülür. AzƏrbaycan Xalq Cümhuriyyəti özünü Rusiya, Osmanlı, İngiltərə vә Ermənistão kimi güclü dövlәtlәrlә mübarizә aparıb, öz milli maraqlarını müdafiә etmişdir. AzƏrbaycan Xalq Cümhuriyyətinin Ən mühüm tarixi abidәsi isә Bakı şәhәrindә yerlәşәn Parlament binasıdır. Bu bina XX Əsrdin Əvvәllәrindә qurulmuş vә AzƏrbaycanın Ən qәdim dövlәt abidәsidir.
AzƏrbaycan SSR - Sovetlәr Birliyinin tәrkibindә olan bir republikadır. Onun mÖ 1920-ci ildən mÖ 1991-ci ilə qədər mövcud olduğu düşünülür. AzƏrbaycan SSR özünü Sovet rejiminin zorakılığına vә erməni separatçılığına qarşı müqavimət göstərib, öz mili kimliyini vә mәnәvi dәyәrlәrini saxlamışdır. AzƏrbaycan SSR-in Ən mühüm tarixi abidәsi isә Bakı şәhәrindә yerlәşәn Qız Qalasıdır. Bu qalası VI-VII Əsrlәrdә qurulmuş vә AzƏrbaycanın Ən qәdim sovet abidәsidir.
Müstəqillik mübarizəsi - AzƏrbaycanın Sovetlәr Birliyindәn ayrılmaq vә öz müstəqilliyini bərpa etmək üçün aparılan bir milli hərakatdır. Onun mÖ 1988-ci ildən mÖ 1991-ci ilə qədər davam etdiyi düşünülür. Müstəqillik mübarizəsi özünü Sovet hakimiyyətinin zülmünү vү Dağlıq Qarabağ münaqişəsinin törүmү ilү mübarizү aparıb, öz mili azadlığını vү xilasını tүlүb etmi şdir. Müstəqillik mübarizəsinin Ən mühüm tarixi abidүsi isү Bakı şүhүrindү yerlүşүn Xocalı soyqırımı anıtıdır. Bu anıt XXI Əsrdin başlarında qurulmuş vү Azүrbaycanın Ən qүmdim müstəqillik abidүsidir.
XXI Əsr: AzƏrbaycan Respublikası, Dağlıq Qarabağ münaqişəsi vЋ iqtisadi inkişaf
Dağlıq Qarabağ münaqişəsinin qalibiyyətlə başa çatması vә iqtisadi inkişafına şahid oluruq.
AzƏrbaycan Respublikası - AzƏrbaycanın müstəqil vә suveren bir dövlәt olmasıdır. Onun mÖ 1991-ci ildən bəri mövcud olduğu düşünülür. AzƏrbaycan Respublikası özünü beynәlxalq arena tanıdırıb, öz milli maraqlarını müdafiә etmişdir. AzƏrbaycan Respublikasının Ən mühüm tarixi abidәsi isә Bakı şәhәrindә yerlәşәn Azadlıq meydanıdır. Bu meydan XX Əsrdin sonlarında qurulmuş vә AzƏrbaycanın Ən qәdim respublika abidәsidir.
Dağlıq Qarabağ münaqişəsi - AzƏrbaycanın Ərazisindә yerlәşәn Dağlıq Qarabağ bölgәsinin erməni separatçıları tәrəfindәn işğal edilmәsi ilә başlayan bir müharibə dir. Onun mÖ 1988-ci ildən mÖ 2020-ci ilə qədər davam etdiyi düşünülür. Dağlıq Qarabağ münaqişəsi özünü AzƏrbaycanın öz torpaqlarını azad etmәk üçün aparılan bir milli mübarizədir. Dağlıq Qarabağ münaqişəsinin Ən mühüm tarixi abidәsi isә Ağdam rayonunda yerlәşәn Şuşa qalasıdır. Bu qalası XVIII Əsrdә qurulmuş vә AzƏrbaycanın Ən qәdim qarabağ abidәsidir.
yerlәşәn Bakı-Tiflis-Ceyhan neft kәmәridir. Bu kәmәr 2006-cı ildә istifadәyә verilmiş vә Azәrbaycanın Ən qәdim iqtisadi abidәsidir.
Niyə AzƏrbaycan tarixini öyrənmәliyik?
AzƏrbaycan tarixini öyrənmәk bizim üçün çox vacibdir. Çünki bu tarix bizim özümüzü tanımağımıza, öz köklәrimizi vә mәnsub olduğumuz mәdәniyyəti bilmәyimizə, öz mili vә mәnәvi dәyәrlәrimizi qoruyubısaxlamağmıza, öz milli maraqlarımızı müdafiә etmәyimizə vә öz milli azadlığımızı vә xilasımızı təmin etmәyimizə kömәk edir. AzƏrbaycan tarixi bizim üçün bir ilham mənbəyi, bir dərs kitabı vә bir qürur mədənidir.
Suallar vƏ cavablar
Sual
cavab
1. AzƏrbaycanın adının mƏnşƏyi nЋdir?
1. AzƏrbaycanın adının mƏnşƏyi ilЋ bağlı birçox fikirlЋr var. Bir fikrЋ görЋ, bu ad Atropatena dövlЋtinin yaranmasından sonra mÖ IV ƏsrdЋ ortaya çıxmışdır. Atropatena é Atropat adlı bir mЋdЋniyyЋt liderinin adından götürülmüşdür. Atropatena sözü isЋ Fars dilindЋ "Atropatın torpağı" mЋnasını verir.Başqa bir fikrЋ görЋ isЋ, AzЋrbaycan adı Azar vЋ Baycan sözlЋrinin birlЋşmЋsindЋn ƏmЋlЋ gЋlmişdir. Azar, Fars dilindЋ "od" demЋkdir. Baycan é "qorxan" vЋ ya "qorxulu" mЋnasını verir. Buna görЋ dЋ, Azarbaycan "od qorxan" vЋ ya "od qorxulu" ölkЋsi demЋkdir.
2. AzƏrbaycanın Ən qƏdim insan qalıqları harada tapılmışdır?
2. AzƏrbaycanın Ən qƏdim insan qalıqları Azykh mağarasında tapılmışdır. Azykh mağarasında 700 min il ƏvvƏl yaşamış insanların qalıqları aşkarlanmışdır. Bu qalıqlar Avropa vƏ Asiya ƏrazisindƏ tapılan Ən qƏdim insan qalıqları hesab olunur.
3. Kür-Araz mƏdƏniyyƏtinin Ən tipik nümunƏsi hansı kültür abidƏsidir?
LeylatepƏ kültür abidƏsidir. LeylatepƏdƏ tunc alƏtlƏr, süs Əşyaları, idman alƏtlƏri vЋ sЋrmЋ xЋzinЋsi kimi qiymЋtli tapıntılar aşkarlanmışdır. LeylatepƏdƏ hƏmçinin ilk dƏfƏ olaraq dƏmir alƏtlƏrin istifadƏsi müşahidә olunmuşdur.
4. Azәrbaycan Xalq Cümhuriyәtinin yaranmasının әhәmiyyәti nәdir?
4. Azәrbaycan Xalq Cümhuriyәtinin yaranmasının әhәmiyyәti çox böyükdür. Çünki bu, Azәrbaycanın ilk dövlәtçilik tәcrübәsidir vә Türk dünyasının ilk demokratik vә laik dövlәtidir. Azәrbaycan Xalq Cümhuriyyәti öz milli maraqlarını müdafiә etmiş, öz milli mәdәniyyәtini inkişaf etdirmiş, öz milli qanunlarını qəbul etmiş vә öz milli bayrağını, himnini vә gerbini y aratmışdır.
5. Dağlıq Qarabağ müharibəsinin qalibiyyətlə başa çatmasının nəticələri nələrdir?
5. Dağlıq Qarabağ müharibəsinin qalibiyyətlə başa çatmasının nəticələriçox müsbətdir. Bu, Azәrbaycanın öz torpaqlarını azad etməsi, öz ictimai-birləşməsini təmin etməsi, öz beynәlxalq prestijini artırması, öz iqtisadi potencialını genişləndirməsi vә öz xalqının rifahını yüksəltməsi deməkdir.
0517a86e26
Comentarios